Compositie voor beginners

Beeldcompositie is even belangrijk als de verhaallijn, het licht, decor of geluid. Hoewel al deze factoren elkaar beïnvloeden, bepaalt de wijze waarop iets in beeld is gebracht of je de aandacht van de kijker vasthoudt. Denk nu niet dat compositie alleen iets is voor academisch geschoolde schilders, fotografen en ontwerpers, want ook een videomaker doet er goed aan zich hier in zekere mate in te verdiepen.

Misschien besef je het niet, maar zelfs zonder enige kennis over compositie gebruik je nu al onbewust compositieregels als je een selfie maakt of een foto van een mooi gebouw. Terwijl je door de zoeker of op het scherm van je smartphone kijkt, zoek je naar een manier om het zo mooi mogelijk in beeld te brengen. Soms lukt dit goed en soms valt de opname tegen, en wellicht heb je geen idee waar dat aan ligt. We geven daarom een aantal handige tips waarmee je sneller leert om jouw beelden voortaan van het scherm te laten afspatten.

Wat is compositie?
Compositie is het resultaat van het ordenen van verschillende elementen volgens een bepaalde strategie. Of het hierbij nu gaat om het componeren van muziek, een schilderij, een foto, of een boeket bloemen, er worden altijd regels gebruikt om orde in de ‘chaos’ te creëren. Regels waarvan je altijd mag afwijken, zolang het de compositie maar verbetert.

Compositie en vlakverdeling

Vlakverdeling is een belangrijk hulpmiddel dat een schilder, fotograaf of videomaker tot zijn beschikking heeft bij het maken van goede compositie. Hierbij bepalen zichtbare en onzichtbare lijnen en beeldassen hoe we de diverse beeldelementen op een aangename of boeiende manier in beeld brengen.

Er zijn diverse soorten vlakverdeling die evenwichtige en interessante composities kunnen opleveren:

Diagonale compositie
Duidelijk aanwezig diagonale lijnen in een opname zorgen meestal voor een sterker beeld. Belangrijke elementen in het beeld, waarbij die diagonale lijnen worden benut, geven de opname meer diepte.

Horizontale en verticale compositie
Rechte lijnen, zoals een horizon of de lijnen van een gebouw of ruimte, dragen bij aan een gebalanceerde compositie. Overigens hoeven de lijnen niet per se recht te zijn. Lijnen van een duinpad of een kronkelige rivier zorgen er eveneens voor dat het oog van de kijker naar een bepaald punt in de compositie worden geleid.

De elementen op deze afbeelding maken gebruik van horizontale, verticale, en diagonale lijnen. Er valt zelfs een radiale compositie te ontdekken.

Symmetrische compositie
Een symmetrische compositie maakt gebruik van een verticale en horizontale denkbeeldige as en beeldelementen gespiegeld ten opzichte van elkaar. De term symmetrie moet hierbij niet te letterlijk genomen worden. De gespiegelde elementen zijn bijvoorbeeld niet altijd identiek, maar zijn wel symmetrisch geordend.

Een symmetrische compositie, met diagonale, horizontale en verticale lijnen. De persoon rechts versterkt het totale beeld doordat hij zich niet exact in het midden bevindt.

Asymmetrische compositie
Zeker niet alle niet-symmetrische composities zijn automatisch asymmetrisch. Een asymmetrische compositie gebruikt vlakken en lijnen die ogenschijnlijk willekeurig lijken, maar er worden wel degelijk op wetkundige en meetkundige regels gehanteerd. De bekendste toepassing is de Gulden Snede. Deze regel zorgt voor een harmonische en evenwichtige compositie die de toeschouwer onbewust naar de belangrijkste beeldelementen laat kijken.

De gulden snede
De gulden snede, ook wel de verdeling in uiterste en middelste reden genaamd, is de verdeling van een lijnstuk in twee delen in een speciale verhouding. Bij de gulden snede verhoudt het grootste van de twee delen zich tot het kleinste, zoals het gehele lijnstuk zich verhoudt tot het grootste. Geven we het grootste deel aan met a en het kleinste deel met b, dan is de verhouding van beide zo dat a : b = (a+b) : a. (bron: Wikipedia)

De Fibonacci spiraal, gebaseerd op de rij van Fibonacci. Wanneer men de verhouding van twee opeenvolgende getallen van Fibonacci neemt, blijkt deze de gulden snede te benaderen. (Bron: Wikipedia)

Centrale compositie
Een afbeelding waarbij het belangrijkste onderwerp in het midden wordt geplaatst, noemen we een centrale compositie. Een centrale compositie is tevens een symmetrische compositie. Hoewel het centraalplaatsen van het onderwerp een goede manier is om te zorgen dat de kijker niets mist, levert het vaak een saai beeld op. Een centrale compositie wordt echter versterkt zodra andere beeldelementen naar het centrum – het zogeheten aandachtscentrum – gericht lijken te zijn.

Links zie je een combinatie van een diagonale compositie en beweging in het beeld. Op de rechterafbeelding wordt een centrale compositie gebruikt. Door het lichaam van het lammetje buiten het centrum te plaatsen is de compositie weer net iets spannender.

Radiale compositie
Deze compositievorm wordt ook spiraalcompositie genoemd. Hierbij worden diverse beeldelementen in een spiraal om het hoofd- onderwerp geplaatst. Het is niet noodzakelijk dat het hoofdonderwerp ook centraal in de compositie wordt geplaatst.

Geometrische compositie
Als een beeld volgens nauwkeurige meetkundige regels is opgebouwd, noemen we dit een geometrische compositie.

Driehoekscompositie
Als beeldelementen zijn gerangschikt volgens een al dan niet zichtbare driehoeksvorm, spreken we van een driehoekscompositie, ook wel een piramidale compositie genoemd.

De rode lijnen tonen de driehoek die ontstaat tussen de verschillende beeldelementen.

Bewegingscompositie
Hoewel er van werkelijke beweging geen sprake is, kan een beeld de illusie wekken dat bepaalde lijnen beweging vertonen.Voorbeelden hiervan zijn abstracte beelden, maar ook zogenoemde ‘op-art’ (optical art) maakt hier gebruik van.

Overallcompositie
In een overallcompositie zijn beeldelementen allemaal hetzelfde en deze vormen een patroon dat oneindig lijkt door te gaan.

Meer tips over compositie voor je vlog kun je vinden in het boek Ontdek Vloggen!

Share on FacebookTweet about this on TwitterShare on LinkedInEmail this to someoneShare on Google+Share on TumblrPin on PinterestShare on StumbleUponPrint this page